Көзге уйланулар

Көз... Һавада тынлык. Елга өстенә аксыл томан ята, агачлардан соңгы яфраклар өзелеп төшә. Җил аларны күтәреп ала да, әллә кайларга алып китә. Һәр яфрак — бер гомер, бер язмыш кебек.

Мин дә, тәрәзә янына утырып, шушы яфракларны карап уйга калам. Кайчандыр ул да язгы яфрак булган бит — җилдә тирбәлгән, кояшка сузылган. Вакыт дигән көч, сиздерми генә, җәйдән көзгә алып килгән.

Бервакыт авыл буйлап атлап барганда, юл читендә карт имәнгә күзем төште. Тамырлары җиргә тирән үскән, ботаклары сирәкләнгән, ләкин һаман нык басып тора. Әлеге агач янына килеп:

— Син ничек сыгылып төшмәдең әле? — дип сорадым, шаяртып.

Имән, әлбәттә, җавап бирмәде. Тик мин үзем аңладым: нәфислек түгел, сабырлык саклый кешене. Җил иссә, давыл купса да, тамырлары тирән имән егылмый.

Кеше дә шулай: гомер җилләренә каршы торыр өчен, күңелендә тамыр булырга тиеш — иман, хәтер, мәрхәмәт тамыры. Алар булмаса, картайган чакта җил генә түгел, хәтта җиңел сагыш та егар иде.

Көз — сагыш чоры, ләкин ул да матур. Яфраклар саргайса да, алар кояш нурында алтынга әйләнә. Кеше гомере дә шулай: яшьлек китә, ләкин аның урынына җылы акыл, сабырлык, хәтер килә.

Кайберәүләр картлыкны сагыш итеп кабул итә. Минемчә, ул — җыеп алу чоры. Җәй буе җир нинди мул уңыш бирсә, кеше дә гомер көзендә җыйган рәхмәтләрен, җылы сүзләрен саный. Кемгә ярдәм иттем, кемне рәнҗеттем, кем мине хәтерли икән — әнә шуларны үлчи башлый күңел.

Һәр яфрак җиргә төшкәндә, табигать ял итәргә әзерләнә. Без дә шулай булырга тиеш: дөнья мәшәкатьләрен азрак ташлап, күңелгә тынычлык кертергә.

Кайчак уйлап куям: безнең буынның тавышы хәзер тынрак. Балалар, оныклар үз дөньясында яши. Әмма картларның тынлыгы — бушлык түгел, акыл тынлыгы ул. Еллар буе җыелган уйлар, кичерешләр шунда тына, пышылдап кына сөйләшә кебек.

Минем күрше әби әйтә торган иде: «Картайгач, кеше күбрәк тыңларга өйрәнә. Чөнки үзе сөйләгән сүзнең дә кадерен белә башлый». Шуңа күрә көз — тыңлау вакыты. Табигатьне тыңлау, йөрәкне тыңлау, хәтта тынлыкның үзен тыңлау.

Бүген дә кич җиткәч, мин тәрәзәдән карап торам. Кояш офыкка кереп бара, авыл өстенә салмак төтен күтәрелә. Һәр өйдә ут яна — һәр ут артында бер гомер, бер хәтер.

Көзнең тынлыгында күңелдә рәхмәт хисе уяна: үткән елларга, күргән кешеләргә, ишеткән җырларга.

Һәр сагыш — яра түгел, ул җылы хәтер. Һәр яфрак төшү — үлем түгел, ул җиргә кайту. Һәр көз — ахыр түгел, ул фәкать тынычлану, яңа язга әзерлек.

Картлык — көз кебек. Кайберәүләр аны «азак» дип карый, ә мин аны җимеш чоры дип саныйм. Чөнки агач яз көне чәчәк ата, җәй көне үсә, ә көз көне — җимеш бирә.

Кеше дә шулай булырга тиеш: еллар үткән саен якыннарына, кешеләргә киңәш, җылылык, сабырлык, мәхәббәт таратырга. Ә алганны түгел, биргәнне хәтерләсә — гомере мәгънәле була.

Киләсе елга көз яңадан киләчәк, яфраклар яңадан коелачак. Ә мин, тәрәзә янында утырып, янә елмаеп әйтермен:

— Рәхмәт сиңа, көз, искә төшергәнең өчен. Чөнки искә төшкән һәр нәрсә — әле яши дигән сүз.

Ләйсән Сафина

Фото: Гөлия Нигъмәтулина/ «Кукмор-информ»